مدلی برای شکل گیری نظام نوآوری فناورانه نوظهور در ایران

هدف اصلی این تحقیق ارایه مدلی برای شکلگیری نظام های نوآوری نوظهور در ایران می باشد که سه حوزه فناوری نوظهور نانوفناوری، زیست فناوری و فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان محدوده مطالعه مورد بررسی قرار گرفته اند. در واقع این تحقیق به دنبال شناسایی اجزاء تاثیرگذار بر فاز شکلگیری یک نظام نوآوری نوظهور در ایران و شناسایی میزان تاثیر این ابعاد بر یکدیگر در مسیر شکل گیری یک نظام نوآوری نوظهور می باشد. در این تحقیق سعی شده است که نحوه شکلگیری و رشد بخشهای نوظهور در ایران با بهره گیری از مفهوم نظام نوآوری فناورانه و با استفاده از رویکردی کارکردی، مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. برای این منظور در این تحقیق دو مسیر کیفی و کمی برای تحلیل نحوه شکل گیری کارکردهای نظام نوآوری فناورانه طی شده است. از یک سو با مصاحبه با فعالان 3 بخش نوظهور فناوری مورد مطالعه در کشور و بررسی و تحلیل محتوای اسناد و فعالیت های انجام شده در این بخشها، یک تحلیل کیفی از نحوه شکل گیری این بخشها در کشور ارایه شده است و با تکنیک "نگاشت تاریخی داده ها" اقدام به ترسیم مسیر شکل گیری آنها در ایران شده است. بر اساس نتایج این تحلیل کیفی و مبانی نظری تحقیق، مسیرهای احتمالی تاثیرگذاری کارکردها بر یکدیگر شناسایی شده اند. در گام بعد با بهره گیری از یک پیمایش مبتنی بر پرسشنامه و تحلیل کمی نتایج حاصل از آن، ابتدا ابعاد و مولفه های مدل مفهومی با استفاده از روش تحلیل عاملی تاییدی مورد تایید قرار گرفتند و سپس، مسیر و نحوه تاثیرگذاری کارکردهای مختلف بر یکدیگر با استفاده از مدل معادلات ساختاری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و مسیرهای تاثیرگذاری نهایی به تایید رسیدند. نتایج این تحقیق، نشان میدهد که مسیرهای شکل گیری کارکردهای نظامهای نوآوری فناورانه نوظهور با وجود شباهتهایی که دارند، دارای شرایط خاص و ویژه هر بخش فناوری نوظهور بوده و با توجه به شرایط تاریخی شکلگیری و زمینههای فناوری، بازیگران و مسیرهای شکلگیری با یکدیگر متفاوت هستند. بررسی مسیرهای شکلگیری کارکردهای نظام های نوآوری نوظهور نشان دهنده وجود نقش کلیدی دولت در شکلگیری هر سه بخش می باشد. به علت وجود شکستهای بازاری در این حوزه های نوظهور، مطمئنا بدون وجود نقش فعال دولت، نمیتوان زمینه های ظهور و شکلگیری این بخشها را فراهم نمود. بر اساس، تحلیل های کیفی و کمی انجام شده در این تحقیق می توان دریافت که نقش دولت در شکلگیری کارکردهای نهادینهسازی و قانونمندسازی، هدایت تحقیقات و نوآوری و تامین و تخصیصمنابع نقشی کلیدی بوده است، به طوری که شکل گیری این سه کارکرد، باعث شکل گیری بقیه کارکردهای نظامهای نوآوری نوظهور در ایران شده است.